Με το νομοσχέδιο για το άνοιγμα των «κλειστών» επαγγελμάτων να επανέρχεται στο προσκήνιο, αισθάνομαι ότι πρέπει να επαναλάβω κάποιες σκέψεις σχετικά με την ιδιαιτερότητα του επαγγέλματος του μηχανικού:
1. Το επάγγελμα του μηχανικού υπηρετεί το δημόσιο και γενικό συμφέρον, την οικοδόμηση της ποιότητας ζωής των πολιτών, την αειφόρο ανάπτυξη, την εγγύηση ασφάλειας και ποιότητας των κατασκευών. Συνακόλουθα, το εθνικό και κοινοτικό δίκαιο προβλέπουν σαφές ρυθμιστικό πλαίσιο για την άσκηση του επαγγέλματος του μηχανικού (εκπαιδευτικές προϋποθέσεις, επάρκεια και επαγγελματικές δεξιότητες για την πρόσβαση στο επάγγελμα, εξέλιξη στο επάγγελμα-εγγραφή και ένταξη στα Επιμελητήρια, προδιαγραφές μελετών και έργων, θεσμικό πλαίσιο ανάθεσης και εκτέλεσης έργων, έλεγχος και πιστοποίηση ποιότητας, αμοιβές, ρόλοι, αρμοδιότητες, ευθύνες, ασφάλιση επαγγελματικής ευθύνης κ.α.). Οι κώδικες και ο προσδιορισμός ελαχίστων αμοιβών είναι ένα αναπόσπαστο συστατικό στοιχείο του ρυθμιστικού πλαισίου του επαγγέλματος, πού μάλιστα έχει ιδιαίτερη σημασία και αναγκαιότητα όταν λοιπά στοιχεία δεν είναι επαρκή και θεσμικά οργανωμένα.
Αυτά κατοχυρώνονται και από το κοινοτικό δίκαιο από τις εξής Οδηγίες: Οδηγία 2005/36/ΕΚ σχετικά με την αναγνώριση των επαγγελματικών προσόντων και Οδηγία 2006/123/EK σχετικά με τις υπηρεσίες στην εσωτερική αγορά.
Μάλιστα, για τα επαγγέλματα που υπηρετούν το δημόσιο συμφέρον, προβλεπόταν ανέκαθεν εξαίρεση από τις προβλέψεις περί ελεύθερου ανταγωνισμού στη Συνθήκη της Ευρωπαϊκής Κοινότητας. Το επάγγελμα του μηχανικού σε όλες τις επιστημονικές και θεματικές ειδικότητες και επαγγελματικές του κατηγορίες, υπηρετεί το δημόσιο συμφέρον, την ασφάλεια και ποιότητα και την αειφορία στις κατασκευές και φυσικά είναι ανεξάντλητος ο κατάλογος όλων αυτών περιπτώσεων με την παρουσίαση και την προφανή τεκμηρίωσή τους.
Επίσης τα Επιμελητήρια των μηχανικών, έχουν σαφώς προσδιορισμένους αναπτυξιακούς στόχους πού υπηρετούν το δημόσιο συμφέρον και δεν αποτελούν «Ενώσεις η Συνδέσμους Επιχειρήσεων» πού εναρμονίζουν πρακτικές για την άνοδο των τιμών.
Τα παραπάνω έχει παραδεχθεί και το Δικαστήριο της Ευρωπαϊκής Κοινότητας ενώ νομολογία υπάρχει και σε εθνικό επίπεδο, από απόφαση του 2009 του ανώτατου διοικητικού δικαστηρίου της Δημοκρατίας της Βουλγαρίας.
2. Σήμερα, οι διεθνείς τάσεις οδηγούν προς ενίσχυση των διαδικασιών και του ρυθμιστικού πλαισίου άσκησης του επαγγέλματος που περιλαμβάνουν και το σύστημα αμοιβών και σύνδεση ποιότητας-τιμής στις υπηρεσίες του μηχανικού. Ιδιαίτερη πρωτοπορία στα θέματα ρύθμισης του επαγγέλματος του μηχανικού διαπιστώνεται τον τελευταίο καιρό στις ΗΠΑ, από εκτεταμένο και τεκμηριωμένο διάλογο αρκετών χρόνων, πού τελικώς οδήγησε σε διοικητικές και νομοθετικές παρεμβάσεις. Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες όπου είτε είχαν, είτε όχι συστήματα αμοιβών, αλλά σε κάθε περίπτωση αυστηρό πλαίσιο ρύθμισης του επαγγέλματος σήμερα υπάρχει η τάση για περαιτέρω ρύθμιση του επαγγέλματος.
3. Η κατάργηση των ελάχιστων αμοιβών δεν επιβάλλεται από την Οδηγία 2006/123/ΕΚ για τις υπηρεσίες στην εσωτερική αγορά. Αντίθετα, ενθαρρύνεται η οργάνωση των επαγγελμάτων, από κώδικες δεοντολογίας όπου μπορούν να κατοχυρώνονται συστήματα αμοιβών.
Επίσης οι Κώδικες Αμοιβών (εκεί πού προϋπήρχαν με εθνική νομοθεσία – όπως στη χώρα μας) μπορούν να διατηρηθούν όπως αναφέρεται στην Οδηγία 2004/18/EK περί συντονισμού των διαδικασιών σύναψης δημόσιων συμβάσεων έργων, προμηθειών και υπηρεσιών. Επίσης, η Οδηγία 2006/123/ΕΚ που προαναφέρθηκε, αποδέχεται το ρυθμιστικό πλαίσιο για το επάγγελμα του μηχανικού και το εξαιρεί εξαρχής από το πεδίο γενικής εφαρμογής της, εφόσον στο ζήτημα αυτό υπερισχύει η Οδηγία 2005/36/ΕΚ για την αναγνώριση των επαγγελματικών προσόντων.
4. Το επάγγελμα του μηχανικού δεν είναι «κλειστό» και ούτε οπουδήποτε στα διεθνή νομικά και θεσμικά κείμενα αναφέρεται ως «κλειστό», το ρυθμιζόμενο αναφέρεται καθόσον απαιτούνται για την άσκηση του προϋποθέσεις πού να διασφαλίζουν την ασφάλεια και ποιότητα. Ιδιαίτερα στην χώρα μας όπου σήμερα δραστηριοποιούνται πάνω από 100.000 διπλωματούχοι μηχανικοί, χωρίς γεωγραφικούς η άλλους περιορισμούς ούτε για την συγκρότηση εταιρειών για την άσκηση του μελετητικού και κατασκευαστικού έργου (όπως συμβαίνει σε άλλες χώρες), είναι τουλάχιστον φαιδρή και ανόητη η επίκληση αυτού του επιχειρήματος «περί κλειστού επαγγέλματος» και καταφανώς υποκρύπτει άλλες σκοπιμότητες.
5. Οι ελάχιστες αμοιβές επί των οποίων επιβάλλονται νόμιμες κρατήσεις, ενισχύουν τα δημόσια έσοδα σε επίπεδο φορολόγησης. Μας είναι αδύνατο να αντιληφθούμε γιατί σε περίοδο αυστηρής δημοσιονομικής στενότητας απεμπολούνται οι δημόσιοι αυτοί πόροι.
6. Πώς θα διασφαλίζεται το ζητούμενο υψηλό επίπεδο ποιότητας των παρεχόμενων υπηρεσιών από τους μηχανικούς που οδηγεί σε ασφαλείς και ποιοτικές κατασκευές εάν καταργηθούν οι ελάχιστες αμοιβές; Και αυτό είναι πού επιδιώκει σήμερα μια σύγχρονη, δημοκρατική και ευνομούμενη Πολιτεία, πού ο κατά προτεραιότητα στόχος της είναι η ασφάλεια και η ποιότητα, ιδιαίτερα αν λάβει υπόψη του τις τρέχουσες δραματικές επιπτώσεις των φυσικών καταστροφών και τις διευρυνόμενες ανάγκες για καλύτερη ποιότητα ζωής των πολιτών;
7. Το κόστος των μελετών στη χώρα αντιστοιχεί περίπου στο 3% του συνολικού κόστους των έργων, όταν σε άλλες χώρες είναι σαφώς μεγαλύτερο. Είναι επίσης εύλογο και αυτονόητο ότι καλές και ποιοτικές μελέτες οδηγούν σε ασφαλείς, ποιοτικές και οικονομικές κατασκευές. Επομένως είναι λογικό να επιδιώκεται η ελαχιστοποίηση του μελετητικού κόστους όταν μάλιστα τα δομικά υλικά έχουν ήδη αυξημένες τιμές πάνω από 3%;
Οι επικείμενες εξελίξεις θα καθορίσουν το επαγγελματικό μέλλον των συναδέλφων μηχανικών στη χώρα μας και όχι μόνο. Πρέπει να επιδιώξουμε και να πιέσουμε για διάλογο και ανάδειξη του θέματος και να αρθρώσουμε λόγο τεκμηριωμένο, σύγχρονο και ισχυρό γιατί, γιατί το επιβάλλει ό ρόλος και η ευθύνη μας για την ανάπτυξη και το μέλλον του τόπου.
Αθήνα, 28 Δεκεμβρίου 2010
