Επαγγελματικά Δικαιώματα Μηχανικών και Τεχνολόγων

Η πρόσφατη ανάρτηση προς διαβούλευση, σχεδίων Προεδρικών Διαταγμάτων που αφορούν στα επαγγελματικά δικαιώματα ΑΕΙ-ΤΕΙ καθιστά επίκαιρο και πρωτεύον ζήτημα για τον τεχνικό κόσμο το θέμα των επαγγελματικών δικαιωμάτων των Διπλωματούχων Μηχανικών (αποφοίτων Πολυτεχνικών Σχολών), των Τεχνολόγων Μηχανικών (αποφοίτων TEI) αλλά και των αποφοίτων άλλων βαθμίδων της τεχνικής κατεύθυνσης.
Τα αναρτηθέντα σχέδια Προεδρικών Διαταγμάτων προκαλούν μεγαλύτερη ακόμα αναστάτωση και ανοίγουν, δυστυχώς, μέτωπα αντιπαράθεσης μεταξύ Πολυτεχνείων και ΤΕΙ, κάτι πραγματικά απευκταίο δεδομένης της σημερινής κρίσιμης κατάστασης στο χώρο της παιδείας αλλά και της αγοράς.
Η θέσπιση επαγγελματικών δικαιωμάτων για κάθε επίπεδο τεχνικής εκπαίδευσης είναι απαραίτητη και δεν πρέπει να αντιμετωπίζουμε το ζήτημα εχθρικά σε σχέση με τους πτυχιούχους των ΤΕΙ, οι οποίοι στους περισσότερους τομείς είναι συνεργάτες των Διπλωματούχων Μηχανικών. Ωστόσο, πρέπει να καταστήσουμε την αντίθεσή μας στη βασική λογική των σχεδίων Π.Δ., η οποία οδηγεί εν πολλοίς στην εξομοίωση των επαγγελματικών δικαιωμάτων των αποφοίτων ΤΕΙ και των Διπλωματούχων Μηχανικών, ισοπεδώνοντας γνωστικά επίπεδα και επαγγελματικά προσόντα.
Σταθερή άποψη, στην κατεύθυνση της μεταρρύθμισης στο χώρο της τεχνικής παιδείας, αποτελεί η διαμόρφωση ενός αυστηρά καθορισμένου και αναγνωρισμένου πλαισίου πρόσβασης σε επαγγελματικές δραστηριότητες για όλους τους Διπλωματούχους Μηχανικούς, Πτυχιούχους ΤΕΙ και αποφοίτους άλλων βαθμίδων της Τεχνικής Εκπαίδευσης. Βασικές αρχές του πλαισίου αυτού πρέπει να αποτελούν:
• Η αναγνώριση διακριτών δικαιωμάτων με βάση το περιεχόμενο, το αντικείμενο και τη διάρκεια του προγράμματος σπουδών.
• Η εφαρμογή της αρχής ότι «Άνισες σπουδές δε μπορούν να παρέχουν ίσα Επαγγελματικά Δικαιώματα», σε συμφωνία και με σχετικές αποφάσεις του ΣτΕ.
• Η αναγνώριση της αναμφισβήτητης διαπίστωσης ότι οι ανάγκες παραγωγής Τεχνικών Έργων απαιτούν την ύπαρξη κατακόρυφης πυραμίδας μεταξύ Διπλωματούχων Μηχανικών, πτυχιούχων Τεχνολόγων Μηχανικών ως μηχανικών εφαρμογής και Εργοδηγών αποφοίτων δευτεροβάθμιας ή μεταλυκειακής Εκπαίδευσης (ΙΕΚ, ΚΕΣ, Κολεγίων).
• Η διαβάθμιση της τεχνικής ευθύνης βάσει προσόντων, για την εξασφάλιση ενός επιπέδου τεχνικής ευθύνης η οποία θα εξασφαλίζει την ασφάλεια την ποιότητα και την αξιοπιστία των τεχνικών έργων.
• Η διασφάλιση του ρόλου του ΤΕΕ, ως μοναδικού τεχνικού επιμελητηριακού φορέα και ως φορέα απονομής επαγγελματικών δικαιωμάτων για το σύνολο του τεχνικού κόσμου της χώρας.
• Η αναγνώριση των διπλωμάτων των Ελληνικών Πολυτεχνικών Σχολών ως ισότιμα με Master, διατηρώντας ενιαίο κύκλο σπουδών διάρκειας 5 ετών, όχι ως διεύρυνση επαγγελματικών δικαιωμάτων, αλλά ως κατοχύρωση τυπικών προσόντων έναντι των αποφοίτων πανεπιστημίων του εξωτερικού, οι οποίοι αναγνωρίζονται ως κάτοχοι Master διαθέτοντας αντίστοιχη εκπαίδευση με τους αποφοίτους των Ελληνικών Σχολών.
Η οποιαδήποτε προσπάθεια εξομοίωσης επαγγελματικών δικαιωμάτων αποφοίτων ΑΕΙ, ΤΕΙ ή/και Κολλεγίων είναι δεδομένο ότι θα δημιουργήσει τεράστιο κενό στις βαθμίδες των τεχνικών και θα έχει σοβαρές επιπτώσεις στην παραγωγή των έργων. Θα οδηγήσει καταρχάς στον εκφυλισμό των επαγγελματικών δικαιωμάτων και των Μηχανικών των Α.Ε.Ι. αλλά και των Πτυχιούχων των Τ.Ε.Ι., καθώς θα επιβαρυνθεί περαιτέρω ο ήδη κορεσμένος χώρος των Διπλωματούχων Μηχανικών, δεδομένου ότι η αναλογία του αριθμού τους στη χώρα μας προς το συνολικό ενεργό πληθυσμό είναι ήδη πολύ μεγαλύτερη από τον αντίστοιχο ευρωπαϊκό μέσο όρο. Ο τεχνολογικός τομέας είναι απαραίτητο να συνεχίσει να λειτουργεί συμπληρωματικά προς τον πανεπιστημιακό – όπως προβλέπεται και από το ισχύον θεσμικό πλαίσιο – αλλά με διακριτές φυσιογνωμίες, ρόλους και επαγγελματικά δικαιώματα. Δεν είναι επιτρεπτό, για παράδειγμα, η σύνταξη, ο έλεγχος και η θεώρηση Τεχνικών Μελετών να ανατίθεται σε αποφοίτους Σχολών ΤΕΙ, οι οποίες από την ίδια τη φύση της ύπαρξής τους αλλά και των προγραμμάτων σπουδών τους έχουν σαφή κατεύθυνση μηχανικού εφαρμογών και στερούνται του κατάλληλου φάσματος θεωρητικών γνώσεων, οι οποίες είναι απαραίτητες για την εκπόνηση των μελετών.
Το ζήτημα των επαγγελματικών δικαιωμάτων χρήζει ιδιαίτερα προσεκτικής και όχι αυθαίρετης ή πρόχειρης αντιμετώπισης. Χρήζει μιας προσέγγισης που θα σέβεται και θα προστατεύει κεκτημένα και αδιαπραγμάτευτα επαγγελματικά δικαιώματα χωρίς να προκαλεί ανταγωνιστικές και διαχωριστικές λογικές αντιπαράθεσης. Είναι απαραίτητο να απορρίψουμε κάθε μεμονωμένη απόφαση ή σχέδιο καθορισμού επαγγελματικών δικαιωμάτων η οποία δε βρίσκεται εντός ενός ολοκληρωμένου και ξεκάθαρου πλαισίου πρόσβασης σε επαγγελματικές δραστηριότητες. Απαιτείται από τους αρμόδιους κυβερνητικούς φορείς, η έναρξη ενός διαλόγου ευρείας κλίμακας όπου θα τεθεί συνολικά στο τραπέζι το ζήτημα της τεχνικής εκπαίδευσης στη χώρα και της αναγνώρισης αντίστοιχων επαγγελματικών δικαιωμάτων.

Θεσμικό Πλαίσιο Μελετών Δημοσίων Έργων

Οι φορείς των Μηχανικών ετοιμάζουν τις προτάσεις τους με τις οποίες θα συμμετάσχουν στην ανοικτή διαβούλευση που έχει ξεκινήσει το Υπουργείο Υποδομών για την τροποποίηση του θεσμικού πλαισίου μελετών. Σήμερα, η αγορά στον τομέα είναι παγωμένη με τα μελετητικά γραφεία και ιδιαίτερα τους μεμονωμένους μελετητές αλλά και τα μικρά και μεσαία σχήματα, να βιώνουν συνθήκες μεγάλης κρίσης και απαξίωσης με καθυστερήσεις εγκρίσεων και πληρωμών, έλλειψη διακηρύξεων νέων μελετών, ανυπαρξία μελετητικού αντικειμένου και μεγάλη αβεβαιότητα για το μέλλον και την επαγγελματική τους βιωσιμότητα. Είναι προφανές ότι οι όποιες ρυθμίσεις, βελτιώσεις και τροποποιήσεις αλλά και οι δραστικές πρωτοβουλίες πρέπει να συμβάλλουν και στην αναθέρμανση της αγοράς με στήριξη του μελετητικού δυναμικού στο κέντρο και στην περιφέρεια. Είναι επίσης αυτονόητο ότι η ωρίμανση και η προώθηση και κατασκευή των δημοσίων έργων άπτεται άμεσα της έγκαιρης εκπόνησης αρτίων μελετών.

Η εξέλιξη και απορροφητικότητα του ΕΣΠΑ 2007-2013 πού η αξιοποίηση του πρέπει σε κάθε περίπτωση να αποτελεί πρώτη προτεραιότητα είναι αναγκαίο να επιταχυνθεί άμεσα. Οι εκταμιεύσεις μέχρι πρόσφατα ανέρχονται μόνο στο 3% των συνολικών δεσμευμένων πόρων και το μεγαλύτερο πρόγραμμα «Προσπελασιμότητα» έχει απορροφήσει μόνο το 1,56% των σχετικών δεσμεύσεων. Οι πολύ μεγάλες καθυστερήσεις οφείλονται κυρίως στις πολύπλοκες γραφειοκρατικές διαδικασίες, γεγονός πού αποτελεί πραγματικότητα και έχει επισημανθεί εμφαντικά και από την Γενική Διεύθυνση Περιφερειακής Πολιτικής της ΕΕ.

Το θεσμικό πλαίσιο ανάθεσης μελετών δημοσίων έργων στην χώρα μας σηματοδοτήθηκε από την πολύχρονη λειτουργία του Ν.716/1977 και του συναφούς νομοθετικού πλαισίου πού προέβλεψε τα μελετητικά πτυχία για την ανάληψη των μελετών διάφορων κατηγοριών, κώδικα αμοιβών και κριτήρια ανάθεσης την εμπειρία και τον φόρτο των εκπονουμένων μελετών (η άλλως το ανεκτέλεστο των συμβάσεων μελετητικού αντικειμένου). Επίσης προβλέπονταν στοιχεία εντοπιότητας για τις χαμηλότερες τάξεις πτυχίων. Για την προσαρμογή στο κοινοτικό δίκαιο (Κοινοτικές Οδηγίες 1992/50 και τελικά 2004/18) μετά από διαδοχικές προσεγγίσεις θεσπίστηκε ο Ν.3316/2005 ο οποίος εφαρμόζεται σήμερα-δεν έχουν ακόμα εκδοθεί πλείστες εξουσιοδοτικές διατάξεις-ωστόσο η υπόψη προσαρμογή/ενσωμάτωση έγινε αποδεκτή από την ΕΕ και ο νόμος λειτουργεί δημιουργώντας όμως καθυστερήσεις και δυσλειτουργίες που άλλες οφείλονται σε μη ορθή εφαρμογή του και άλλες στην αναγκαιότητα θέσπισης βελτιωτικών τροποποιήσεων.
Πρέπει εδώ να υπογραμμισθεί ότι με βάση το 100 ως μεσοσταθμικό δείκτη προκηρύξεων μελετών της τελευταίας δεκαετίας, το 2007 οι μελέτες που προκηρύχθηκαν έφθασαν στο 90,1 και το 2008 στο 88,7 ενώ η κατάσταση βαίνει επιδεινούμενη. Ακόμα ο χρόνος από την προκήρυξη της μελέτης μέχρι την υπογραφή της σχετικής σύμβασης αγγίζει πολλές φορές τους 12 μήνες, ενώ ό χρόνος έγκρισης των αρχικών σταδίων από τις αναθέτουσες αρχές (περιβαλλοντική μελέτη, αναγνωριστική μελέτη) υπερβαίνει το εξάμηνο παρά τα αντιθέτως αρχικώς προσδιοριζόμενα στα σχετικά χρονοδιαγράμματα.

Κατά την τροποποίηση-βελτίωση του θεσμικού πλαισίου παραγωγής μελετών πρέπει να προσδιορίσει τα ανώτατα επιτρεπόμενα χρονικά πλαίσια ωρίμανσης και έγκρισης των σταδίων μελετών από τις αναθέτουσες αρχές και συνακόλουθα η καταχρηστική υπέρβαση αυτών να επιφέρει ποινές εις βάρος των οργάνων αυτών. Ένα Εθνικό Παρατηρητήριο Δημοσίων Έργων μπορεί να παρακολουθεί μεταξύ άλλων και την αυστηρή εφαρμογή της σχετικής διάταξης ώστε να αποφεύγονται οι άσκοπες καθυστερήσεις στην ομαλή και απρόσκοπτη εξέλιξη του προγράμματος μελετών.

Αναγκαίες βελτιωτικές τροποποιήσεις του υφισταμένου θεσμικού πλαισίου μελετών είναι οι εξής:
• Καθιέρωση Κώδικα Αμοιβών Μελετών Δημοσίων Έργων (καταργήθηκε από τον Ν.3316/2005, ενώ σύμφωνα και με την Κοινοτική Οδηγία 2004/18-παρ.47 στο Προοίμιο και με το Β5-0247/2001 Ψήφισμα του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου παρέχεται η δυνατότητα αυτή και είναι συμβατή με το περί ανταγωνισμού Ευρωπαϊκό Δίκαιο για ορισμένα επαγγέλματα και καθόσον προϋπήρχε σχετική νομοθεσία στο Κράτος-Μέλος).
• Αντικειμενικοποίηση των κριτηρίων ανάθεσης με συνεκτίμηση και του ανεκτέλεστου μελετητικού έργου των υποψηφίων και φυσικά της ικανότητας για άρτια και εμπρόθεσμη εκπόνηση.
• Θέσπιση ειδικών κριτηρίων για την στήριξη των Μικρών και Μεσαίων Μελετητικών Γραφείων (υπάρχει πρόσφατα η κατεύθυνση και πρόβλεψη αυτή από πλευράς ΕΕ στο Small Business Act).
• Ενίσχυση των συντελεστών βαρύτητας και αύξηση του σχετικού οικονομικού ορίου για την γνώση των συνθηκών εντοπιότητας.
• Διασφάλιση της ευρύτατης διαφανούς και ορθολογικής κατανομής του προγράμματος μελετών ώστε να επιτυγχάνεται η ποιοτική και έγκαιρη εκπόνηση των μελετών.
• Συνδρομή του μελετητικού δυναμικού κατά την σύνταξη του φακέλου των έργων από τις αναθέτουσες αρχές.
• Διασφάλιση της ίσης μεταχείρισης μεταξύ των ελληνικών μελετητικών γραφείων και αυτών του εξωτερικού που διαγωνίζονται για την ανάληψη μελετών.
• Κατοχύρωση του ρόλου του Συντονιστή της Μελέτης στις σύνθετες μελέτες και με την πρόβλεψη σχετικής αμοιβής.
• Ενεργοποίηση της δευτεροβάθμιας κρίσης για τις πράξεις αναθέσεων με την έκδοση Προεδρικού Διατάγματος για την λειτουργία της Γνωμοδοτικής Επιτροπής Ενστάσεων.
• Ανασύνταξη του ΠΔ 696/1974 με την καθιέρωση σύγχρονων τεχνικών προδιαγραφών και απαιτήσεων παραδοτέων μελέτης σε σύνδεση με τον Κώδικα Αμοιβών.

Είναι προφανές ότι η προώθηση υλοποίησης των δημοσίων έργων με το σημαντικό ιδιαίτερο βάρος στην εθνική οικονομία, η απορροφητικότητα στο ΕΣΠΑ 2007-2013 συνδέονται άμεσα με την έγκαιρη εκπόνηση άρτιων μελετών. Και βέβαια πέραν των αναγκαίων θεσμικών παρεμβάσεων απαιτείται η αυξημένη χρηματοδότηση του τομέα από εθνικούς πόρους, αυστηρή παρακολούθηση εφαρμογής του θεσμικού πλαισίου και η επαρκής ποσοτικά και ποιοτικά στελέχωση των αναθετουσών αρχών για την συγκρότηση και εφαρμογή του σχετικού προγραμματισμού.

Είναι αναγκαίο να επισημανθεί για μία ακόμη φορά πως οι τελικές τροποποιήσεις, βελτιώσεις πού θα υιοθετηθούν δεν πρέπει σε καμμία περίπτωση να χρησιμοποιηθούν ως άλλοθι ή δικαιολογία από την αδράνεια γραφειοκρατικών μηχανισμών ώστε να «παγώσει» ακόμα περισσότερο η αγορά, γιατί οι συνέπειες θα είναι καταστροφικές για την εθνική ανάπτυξη.-