Ένα επίκαιρο κείμενο του ΤΑΣΣΗ ΠΑΠΑΪΩΑΝΝΟΥ καθηγητή Αρχιτεκτονικής ΕΜΠ
Τις τελευταίες ημέρες παρακολουθούμε στον ημερήσιο Τύπο αλλά και στην τηλεόραση πλήθος δημοσιευμάτων και εκπομπών σχετικά με τους ημιυπαίθριους χώρους.
Στον τόπο μας, αλλά και σε άλλους τόπους με αντίστοιχες κλιματολογικές συνθήκες, οι άνθρωποι μπορούν εύκολα να ζήσουν στο ύπαιθρο, αφού οι θερμοκρασιακές μεταβολές δεν είναι μεγάλες και το εύκρατο κλίμα επιτρέπει για μεγάλο χρονικό διάστημα του έτους πολλές από τις εργασίες να γίνονται έξω από το σπίτι. Ζούμε, δηλαδή, άνετα στον εξωτερικό χώρο, σε αντίθεση π.χ. με χώρες του Βορρά όπου κάτι τέτοιο είναι αδιανόητο, ιδίως τους χειμερινούς μήνες. Το γεγονός αυτό αποτυπώνεται και είναι εμφανές στον τρόπο δόμησης των λαϊκών παραδοσιακών σπιτιών, από την αρχαιότητα σχεδόν μέχρι τις μέρες μας. Ο κεντροβαρικός υπαίθριος χώρος ζωής γύρω από τον οποίο αρθρώνονταν οι υπόλοιπες λειτουργίες ήταν η αυλή, αφού πολλές από τις οικιακές εργασίες γίνονταν εκεί, ενώ σε πολλές περιπτώσεις αποτελούσε το μεταβατικό χώρο μέσω του οποίου επιτυγχάνετο η επικοινωνία μεταξύ των δωματίων της κατοικίας.
Διακρίνουμε διάφορες τυπολογικές εκδοχές της κάτοψης, άλλοτε σε σχήμα Γ, άλλοτε σε σχήμα Π ή σε άλλες το σπίτι περικλείει την αυλή από όλες τις πλευρές και δημιουργεί έτσι ένα εσωτερικό αίθριο. Η επαφή του εσωτερικού με τον εξωτερικό χώρο ήταν άμεση και το σπίτι ανοιγόταν προς το ύπαιθρο. Η επεξεργασία του ορίου ανάμεσα στο μέσα και το έξω, το ανοιχτό και το κλειστό, το φως και τη σκιά, έπαιζε καθοριστικό ρόλο στη συγκρότηση της κατοικίας και ήταν ο ενδιάμεσος χώρος που μπορούσε κανείς να σταθεί και να προφυλαχθεί, όταν ο ήλιος ήταν ενοχλητικός τους καλοκαιρινούς μήνες ή η μέρα ήταν βροχερή.
Ενα στέγαστρο, μία στοά, μία καλυμμένη εσοχή στο σώμα του κτίσματος ήταν αρκετά για να δημιουργηθεί ένας ευχάριστος και οικείος χώρος με κατάλληλες συνθήκες, ώστε να μπορέσεις να ζήσεις εκεί τις περιόδους που κάτι τέτοιο ήταν δύσκολο στον υπαίθριο χώρο. Οι ημιυπαίθριοι αυτοί χώροι χαρακτήριζαν την αρχιτεκτονική του τόπου μας και έδιναν το ιδιαίτερο στίγμα της, αιώνες τώρα.
Σήμερα όμως οι συνθήκες άλλαξαν, όπως άλλαξαν και οι κοινωνικές δομές που δημιούργησαν αυτά τα κτίσματα. Ο τρόπος ζωής είναι πολύ διαφορετικός και οι πόλεις δεν είναι πια φιλικές όπως άλλοτε. Η ατμοσφαιρική ρύπανση, η ηχητική όχληση, αλλά και ο τρόπος που χτίζουμε σήμερα τα σπίτια μας δεν μας επιτρέπουν να χαιρόμαστε τον «υπαίθριο βίο».
Ηαυλή μεταφέρθηκε στο στενό μπαλκόνι της πολυκατοικίας και μεταλλάχτηκε σ' έναν χώρο μικρό και αφιλόξενο, αφού δεν παρέχει καμιά ιδιωτικότητα και τις περισσότερες φορές το μόνο που αντικρίζεις είναι η μπαλκονόπορτα του γείτονα που μένει απέναντι. Αλλά και τα σπίτια μας δεν ξέρουμε πια πώς να τα χτίσουμε! Η αυλή βρίσκεται γύρω γύρω από το σπίτι, είναι η πέτσα και όχι η καρδιά του. Την αντιλαμβανόμαστε, δυστυχώς, ως διακοσμητικό στοιχείο του σπιτιού που περιλαμβάνει καλλωπιστικά φυτά ή γκαζόν και όχι ως ουσιαστικότατο χώρο ζωής.
Είναι χαρακτηριστικό πως για χρόνια ολόκληρα ο Γενικός Οικοδομικός Κανονισμός απαγόρευε τη δημιουργία αυτών των ζωτικών, για τη λειτουργία του σπιτιού, ημιυπαίθριων χώρων. Μόνο με τον ΓΟΚ του 1985 επετράπη η δυνατότητα κατασκευής ημιυπαίθριων χώρων και ξαναδόθηκε η ευκαιρία στους κατοίκους των διαμερισμάτων των νέων οικοδομών να αποκτήσουν αυτούς τους σημαντικούς και απολύτως αναγκαίους, για το μεσογειακό μας κλίμα, χώρους.
Δυστυχώς όμως πολύ γρήγορα στην πιάτσα της αγοράς οι ημιυπαίθριοι χώροι βγήκαν στο σφυρί. Απέκτησαν ποσοτικά και όχι ποιοτικά χαρακτηριστικά, αφού οι επιτήδειοι εργολάβοι τούς μετέτρεπαν πολύ εύκολα σε κλειστούς και τους πουλούσαν στους μελλοντικούς αγοραστές. Με τα χρόνια η κατάσταση αυτή, όπως συμβαίνει πάντα άλλωστε, από εξαίρεση έγινε ο κανόνας, με το κράτος για άλλη μία φορά να κάνει τα «στραβά μάτια». Ενα κράτος που χρόνια τώρα δηλητηριάζει τη συλλογική συνείδηση των πολιτών και με τη σειρά τους οι πολίτες αθωώνουν την εγκληματική αδιαφορία και -γιατί όχι;- συνενοχή του κράτους.
Η αυθαίρετη δόμηση είναι κανόνας για τη χώρα μας. Θεωρείται σχεδόν απ' όλους ως κάτι απολύτως φυσικό. Υπόγεια όπου υπάρχει κεκλιμένο έδαφος μετατρέπονται σε ισόγεια, μπαλκόνια κλείνονται με αλουμινοκατασκευές, δώματα και πέργκολες γίνονται μικρά διαμερίσματα και ο κατάλογος δεν έχει τέλος. Η καταπάτηση της δημόσιας γης (ελλείψει βέβαια του Εθνικού Κτηματολογίου), οι αυθαίρετες κατασκευές πάνω σε ακρογιαλιές, σε δάση, σε ρέματα, παντού χαρακτηρίζουν πλέον κάθε περιοχή της χώρας μας, χωρίς βέβαια να αγνοούμε ότι αυτό δεν είναι μόνο ελληνικό φαινόμενο.
Αλήθεια πόσες είναι οι περιπτώσεις που τέτοια γεγονότα έρχονται στην επικαιρότητα, αλλά και πόσο γρήγορα τα ξεχνάμε σ' αυτόν τον τόπο; Και όποτε ασχολούμαστε με αυτά τα θέματα είναι γιατί αποκτούν μια εφήμερη επικαιρότητα και το γυάλινο μάτι της τηλεόρασης, ως άλλος «μεγάλος αδελφός», έρχεται -επιλεκτικά πάντοτε- να κατακεραυνώσει την παρανομία, αποσιωπώντας τα βαθύτερα αίτια ή το γεγονός, ας πούμε, ότι οι περισσότερες από τις κεραίες των τηλεοπτικών σταθμών, και όχι μόνο, αλλά και η συχνότητά τους είναι αυθαίρετες και βεβαίως παράνομες. Διότι άλλο πράγμα είναι να προσπαθήσουμε επί της ουσίας να βοηθήσουμε στην επίλυση του τεράστιου αυτού προβλήματος και άλλο να αποκομίσουμε απλώς ακόμη περισσότερα «τηλεοπτικά κέρδη».
Για να φτάσουμε στις μέρες μας και σε όλη αυτή την επικοινωνιακή «φασαρία» με τους ημιυπαίθριους. Δεν συζητάμε για την ουσία του στεγαστικού προβλήματος και τις τεράστιες κοινωνικές και περιβαλλοντικές του προεκτάσεις που εν τέλει είναι ζήτημα κουλτούρας και πολιτισμού, δηλαδή εξόχως πολιτικό, αλλά γιατί ο «πονηρός πολιτευτής» -για να χρησιμοποιήσω τα λόγια του Δ. Σαββόπουλου- βγήκε πάλι «παγανιά» για να μαζέψει για άλλη μια φορά με πλάγιο τρόπο λεφτά που του λείπουν από το δημόσιο κορβανά.
Μα, αφού είναι πια γνωστό πως το «δήλωσέ το και σώσε το» αλλοίωσε πρώτα τις συνειδήσεις των πολιτών και μετά ως φυσικό επακόλουθο κατέστρεψε το χτισμένο περιβάλλον του τόπου μας. Σαν μια άτυπη συμφωνία ανάμεσα στην πολιτεία και τον κάτοικο αυτής της χώρας πως στο μέλλον όλα πρόκειται να τακτοποιηθούν και να μην ανησυχεί. Μπορεί να πληρώσει κάτι περισσότερο, αλλά στο τέλος θα βγει σίγουρα «κερδισμένος». Το κανόνισε πάλι ο υπουργός και η περιοχή με τα αυθαίρετα μπήκε στο σχέδιο πόλης ή σήμερα θα νομιμοποιηθούν εμμέσως οι κλεισμένοι ημιυπαίθριοι και η παράδοξη και ιδιόμορφη αυτή «συναλλαγή» ανάμεσα στον πολιτευτή και τον ψηφοφόρο θα διαιωνίζεται εσαεί!
Ετσι είναι όλοι ευχαριστημένοι! Ο εργολάβος πούλησε τον κλειστό «ημιυπαίθριο», ο ιδιοκτήτης αγόρασε διαμέρισμα με περισσότερα τετραγωνικά, και τέλος, το κράτος εκβιάζοντας στην ουσία τους πολίτες, αυξάνει ετεροχρονισμένα και με τόκο τα έσοδά του. Μπορεί λοιπόν ατομικά να είναι όλοι φαινομενικά κερδισμένοι, αλλά ο μεγάλος και τραγικά χαμένος είμαστε Ολοι μας, αφού το αστικό περιβάλλον που δημιουργήσαμε όλα αυτά τα χρόνια και συνεχίζουμε να δημιουργούμε, σαν άλλο καθρέπτη της ζωής μας, είναι άναρχο, ακαλαίσθητο, ανοίκειο και αβίωτο.
Ο καθένας μας ατομικά βάζει ένα μικρό λιθαράκι στην ολοκληρωτική και μη αναστρέψιμη καταστροφή του «ευλογημένου» και πανέμορφου τόπου που μας κληροδότησαν οι προηγούμενες γενιές, έτσι που στο τέλος να τρέχουμε μακριά, μην αντέχοντας το περιβάλλον στο οποίο καθημερινά προσπαθούμε να ζήσουμε.
Τις τελευταίες ημέρες παρακολουθούμε στον ημερήσιο Τύπο αλλά και στην τηλεόραση πλήθος δημοσιευμάτων και εκπομπών σχετικά με τους ημιυπαίθριους χώρους.
Στον τόπο μας, αλλά και σε άλλους τόπους με αντίστοιχες κλιματολογικές συνθήκες, οι άνθρωποι μπορούν εύκολα να ζήσουν στο ύπαιθρο, αφού οι θερμοκρασιακές μεταβολές δεν είναι μεγάλες και το εύκρατο κλίμα επιτρέπει για μεγάλο χρονικό διάστημα του έτους πολλές από τις εργασίες να γίνονται έξω από το σπίτι. Ζούμε, δηλαδή, άνετα στον εξωτερικό χώρο, σε αντίθεση π.χ. με χώρες του Βορρά όπου κάτι τέτοιο είναι αδιανόητο, ιδίως τους χειμερινούς μήνες. Το γεγονός αυτό αποτυπώνεται και είναι εμφανές στον τρόπο δόμησης των λαϊκών παραδοσιακών σπιτιών, από την αρχαιότητα σχεδόν μέχρι τις μέρες μας. Ο κεντροβαρικός υπαίθριος χώρος ζωής γύρω από τον οποίο αρθρώνονταν οι υπόλοιπες λειτουργίες ήταν η αυλή, αφού πολλές από τις οικιακές εργασίες γίνονταν εκεί, ενώ σε πολλές περιπτώσεις αποτελούσε το μεταβατικό χώρο μέσω του οποίου επιτυγχάνετο η επικοινωνία μεταξύ των δωματίων της κατοικίας.
Διακρίνουμε διάφορες τυπολογικές εκδοχές της κάτοψης, άλλοτε σε σχήμα Γ, άλλοτε σε σχήμα Π ή σε άλλες το σπίτι περικλείει την αυλή από όλες τις πλευρές και δημιουργεί έτσι ένα εσωτερικό αίθριο. Η επαφή του εσωτερικού με τον εξωτερικό χώρο ήταν άμεση και το σπίτι ανοιγόταν προς το ύπαιθρο. Η επεξεργασία του ορίου ανάμεσα στο μέσα και το έξω, το ανοιχτό και το κλειστό, το φως και τη σκιά, έπαιζε καθοριστικό ρόλο στη συγκρότηση της κατοικίας και ήταν ο ενδιάμεσος χώρος που μπορούσε κανείς να σταθεί και να προφυλαχθεί, όταν ο ήλιος ήταν ενοχλητικός τους καλοκαιρινούς μήνες ή η μέρα ήταν βροχερή.
Ενα στέγαστρο, μία στοά, μία καλυμμένη εσοχή στο σώμα του κτίσματος ήταν αρκετά για να δημιουργηθεί ένας ευχάριστος και οικείος χώρος με κατάλληλες συνθήκες, ώστε να μπορέσεις να ζήσεις εκεί τις περιόδους που κάτι τέτοιο ήταν δύσκολο στον υπαίθριο χώρο. Οι ημιυπαίθριοι αυτοί χώροι χαρακτήριζαν την αρχιτεκτονική του τόπου μας και έδιναν το ιδιαίτερο στίγμα της, αιώνες τώρα.
Σήμερα όμως οι συνθήκες άλλαξαν, όπως άλλαξαν και οι κοινωνικές δομές που δημιούργησαν αυτά τα κτίσματα. Ο τρόπος ζωής είναι πολύ διαφορετικός και οι πόλεις δεν είναι πια φιλικές όπως άλλοτε. Η ατμοσφαιρική ρύπανση, η ηχητική όχληση, αλλά και ο τρόπος που χτίζουμε σήμερα τα σπίτια μας δεν μας επιτρέπουν να χαιρόμαστε τον «υπαίθριο βίο».
Ηαυλή μεταφέρθηκε στο στενό μπαλκόνι της πολυκατοικίας και μεταλλάχτηκε σ' έναν χώρο μικρό και αφιλόξενο, αφού δεν παρέχει καμιά ιδιωτικότητα και τις περισσότερες φορές το μόνο που αντικρίζεις είναι η μπαλκονόπορτα του γείτονα που μένει απέναντι. Αλλά και τα σπίτια μας δεν ξέρουμε πια πώς να τα χτίσουμε! Η αυλή βρίσκεται γύρω γύρω από το σπίτι, είναι η πέτσα και όχι η καρδιά του. Την αντιλαμβανόμαστε, δυστυχώς, ως διακοσμητικό στοιχείο του σπιτιού που περιλαμβάνει καλλωπιστικά φυτά ή γκαζόν και όχι ως ουσιαστικότατο χώρο ζωής.
Είναι χαρακτηριστικό πως για χρόνια ολόκληρα ο Γενικός Οικοδομικός Κανονισμός απαγόρευε τη δημιουργία αυτών των ζωτικών, για τη λειτουργία του σπιτιού, ημιυπαίθριων χώρων. Μόνο με τον ΓΟΚ του 1985 επετράπη η δυνατότητα κατασκευής ημιυπαίθριων χώρων και ξαναδόθηκε η ευκαιρία στους κατοίκους των διαμερισμάτων των νέων οικοδομών να αποκτήσουν αυτούς τους σημαντικούς και απολύτως αναγκαίους, για το μεσογειακό μας κλίμα, χώρους.
Δυστυχώς όμως πολύ γρήγορα στην πιάτσα της αγοράς οι ημιυπαίθριοι χώροι βγήκαν στο σφυρί. Απέκτησαν ποσοτικά και όχι ποιοτικά χαρακτηριστικά, αφού οι επιτήδειοι εργολάβοι τούς μετέτρεπαν πολύ εύκολα σε κλειστούς και τους πουλούσαν στους μελλοντικούς αγοραστές. Με τα χρόνια η κατάσταση αυτή, όπως συμβαίνει πάντα άλλωστε, από εξαίρεση έγινε ο κανόνας, με το κράτος για άλλη μία φορά να κάνει τα «στραβά μάτια». Ενα κράτος που χρόνια τώρα δηλητηριάζει τη συλλογική συνείδηση των πολιτών και με τη σειρά τους οι πολίτες αθωώνουν την εγκληματική αδιαφορία και -γιατί όχι;- συνενοχή του κράτους.
Η αυθαίρετη δόμηση είναι κανόνας για τη χώρα μας. Θεωρείται σχεδόν απ' όλους ως κάτι απολύτως φυσικό. Υπόγεια όπου υπάρχει κεκλιμένο έδαφος μετατρέπονται σε ισόγεια, μπαλκόνια κλείνονται με αλουμινοκατασκευές, δώματα και πέργκολες γίνονται μικρά διαμερίσματα και ο κατάλογος δεν έχει τέλος. Η καταπάτηση της δημόσιας γης (ελλείψει βέβαια του Εθνικού Κτηματολογίου), οι αυθαίρετες κατασκευές πάνω σε ακρογιαλιές, σε δάση, σε ρέματα, παντού χαρακτηρίζουν πλέον κάθε περιοχή της χώρας μας, χωρίς βέβαια να αγνοούμε ότι αυτό δεν είναι μόνο ελληνικό φαινόμενο.
Αλήθεια πόσες είναι οι περιπτώσεις που τέτοια γεγονότα έρχονται στην επικαιρότητα, αλλά και πόσο γρήγορα τα ξεχνάμε σ' αυτόν τον τόπο; Και όποτε ασχολούμαστε με αυτά τα θέματα είναι γιατί αποκτούν μια εφήμερη επικαιρότητα και το γυάλινο μάτι της τηλεόρασης, ως άλλος «μεγάλος αδελφός», έρχεται -επιλεκτικά πάντοτε- να κατακεραυνώσει την παρανομία, αποσιωπώντας τα βαθύτερα αίτια ή το γεγονός, ας πούμε, ότι οι περισσότερες από τις κεραίες των τηλεοπτικών σταθμών, και όχι μόνο, αλλά και η συχνότητά τους είναι αυθαίρετες και βεβαίως παράνομες. Διότι άλλο πράγμα είναι να προσπαθήσουμε επί της ουσίας να βοηθήσουμε στην επίλυση του τεράστιου αυτού προβλήματος και άλλο να αποκομίσουμε απλώς ακόμη περισσότερα «τηλεοπτικά κέρδη».
Για να φτάσουμε στις μέρες μας και σε όλη αυτή την επικοινωνιακή «φασαρία» με τους ημιυπαίθριους. Δεν συζητάμε για την ουσία του στεγαστικού προβλήματος και τις τεράστιες κοινωνικές και περιβαλλοντικές του προεκτάσεις που εν τέλει είναι ζήτημα κουλτούρας και πολιτισμού, δηλαδή εξόχως πολιτικό, αλλά γιατί ο «πονηρός πολιτευτής» -για να χρησιμοποιήσω τα λόγια του Δ. Σαββόπουλου- βγήκε πάλι «παγανιά» για να μαζέψει για άλλη μια φορά με πλάγιο τρόπο λεφτά που του λείπουν από το δημόσιο κορβανά.
Μα, αφού είναι πια γνωστό πως το «δήλωσέ το και σώσε το» αλλοίωσε πρώτα τις συνειδήσεις των πολιτών και μετά ως φυσικό επακόλουθο κατέστρεψε το χτισμένο περιβάλλον του τόπου μας. Σαν μια άτυπη συμφωνία ανάμεσα στην πολιτεία και τον κάτοικο αυτής της χώρας πως στο μέλλον όλα πρόκειται να τακτοποιηθούν και να μην ανησυχεί. Μπορεί να πληρώσει κάτι περισσότερο, αλλά στο τέλος θα βγει σίγουρα «κερδισμένος». Το κανόνισε πάλι ο υπουργός και η περιοχή με τα αυθαίρετα μπήκε στο σχέδιο πόλης ή σήμερα θα νομιμοποιηθούν εμμέσως οι κλεισμένοι ημιυπαίθριοι και η παράδοξη και ιδιόμορφη αυτή «συναλλαγή» ανάμεσα στον πολιτευτή και τον ψηφοφόρο θα διαιωνίζεται εσαεί!
Ετσι είναι όλοι ευχαριστημένοι! Ο εργολάβος πούλησε τον κλειστό «ημιυπαίθριο», ο ιδιοκτήτης αγόρασε διαμέρισμα με περισσότερα τετραγωνικά, και τέλος, το κράτος εκβιάζοντας στην ουσία τους πολίτες, αυξάνει ετεροχρονισμένα και με τόκο τα έσοδά του. Μπορεί λοιπόν ατομικά να είναι όλοι φαινομενικά κερδισμένοι, αλλά ο μεγάλος και τραγικά χαμένος είμαστε Ολοι μας, αφού το αστικό περιβάλλον που δημιουργήσαμε όλα αυτά τα χρόνια και συνεχίζουμε να δημιουργούμε, σαν άλλο καθρέπτη της ζωής μας, είναι άναρχο, ακαλαίσθητο, ανοίκειο και αβίωτο.
Ο καθένας μας ατομικά βάζει ένα μικρό λιθαράκι στην ολοκληρωτική και μη αναστρέψιμη καταστροφή του «ευλογημένου» και πανέμορφου τόπου που μας κληροδότησαν οι προηγούμενες γενιές, έτσι που στο τέλος να τρέχουμε μακριά, μην αντέχοντας το περιβάλλον στο οποίο καθημερινά προσπαθούμε να ζήσουμε.
ΕΛΕΥΘΕΡΟΤΥΠΙΑ - 19/05/2005
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου