Η οικονομική κρίση συνεπάγεται -όπως είναι φυσικό- περικοπές από κρατικές δαπάνες. Ποιες δαπάνες πρέπει να περιοριστούν και ποιες όχι είναι δύσκολο δίλημμα για κάθε κυβέρνηση. Η παγκόσμια εμπειρία προσφέρει πολύτιμα παραδείγματα και δείχνει ότι σε καιρούς κρίσης οι περισσότερες χώρες έχουν την ίδια αντιμετώπιση αναφορικά με τη σχολική στέγη: η κατασκευαστική δραστηριότητα συνεχίζεται παρά τον εν μέρει περιορισμό των δαπανών. Οι λόγοι διαφέρουν ανά κράτος αλλά στις περισσότερες περιπτώσεις οι σχολικές υποδομές εξακολουθούν να λαμβάνουν επαρκή χρηματοδότηση για να καλύπτονται οι ανάγκες. Μήπως όμως οι λόγοι που οδηγούν τις κυβερνήσεις σε αυτές τις αποφάσεις δεν είναι οι σωστές;
Το ζήτημα δεν είναι απλό. Με τις αυτονόητες κοινωνικές προεκτάσεις που έχει η κατασκευή σχολικών υποδομών, αρκετοί πολίτες -γονείς, διδάσκοντες, μαθητές αλλά και άνθρωποι που δεν εμπλέκονται απαραίτητα άμεσα στη διδακτική διαδικασία- ανησυχούν για την πορεία των έργων εν μέσω κρίσης. Υπάρχει ο φόβος ότι οι οικονομικές δυσκολίες θα έχουν αρνητικές συνέπειες στην ποιότητα των έργων, ειδικά σε περιοχές που οι ανάγκες κάλυψης των χώρων επείγουν. Και σοβαρότερες ανησυχίες: μήπως οι κυβερνήσεις θυσιάσουν στο βωμό της εξοικονόμησης πόρων συνολικά τις επενδύσεις για σχολικά κτίρια και σταματήσει τελείως η οικοδομική δραστηριότητα στον κλάδο. Ακόμη δε μήπως γίνουν περικοπές στο προσωπικό που στελεχώνει τους αρμόδιους οργανισμούς μελέτης και κατασκευής και δεν διαθέτουν τους ανθρώπινους πόρους για να αντεπεξέλθουν στο φόρτο εργασίας.
Η εμπειρική μελέτη του Οργανισμού Οικονομικής Συνεργασίας και Ανάπτυξης (ΟΟΣΑ) τo 2009 με δείγματα από χώρες που είχαν βιώσει την κρίση τα προηγούμενα χρόνια, όπως π.χ. Ηνωμένο Βασίλειο, Ιρλανδία, Ιαπωνία, Ουγγαρία και Τουρκία, δείχνει πάντως ότι συνολικά τα εμπόδια που προέκυψαν στις σχολικές υποδομές δεν ήταν μεγάλα. Στις περισσότερες περιπτώσεις, πάρα τις φοβίες και τους προβληματισμούς των πολιτών, δεν παρουσιάστηκαν εκπτώσεις στην ποιότητα των σχολικών κτηρίων ούτε και σημειώθηκαν σημαντικές καθυστερήσεις. Κάθε κυβέρνηση για τους δικούς της λόγους και χρησιμοποιώντας διαφορετικές μεθόδους προσέγγισης, αποφάσισε να μην γίνουν περικοπές από τις δαπάνες σε σχολεία. Στην Ιρλανδία π.χ. ο προϋπολογισμός για τα σχολικά κτίρια παρέμεινε ίδιος το 2009 με το 2007 (έτος προ της κρίσης του Οκτωβρίου 2008). Η χρηματοδότηση προήλθε από περικοπές σε άλλες κρατικές δαπάνες. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, ακολουθήθηκε η μέθοδος επιτάχυνσης του πολυετούς χρονοδιαγράμματος έργων, χρησιμοποιώντας νωρίτερα τα κονδύλια τα οποία ήταν προγραμματισμένα για τα επόμενα χρόνια.
Ενδιαφέρον και προβληματισμό παρουσιάζουν πάντως οι λόγοι για τους οποίους οι κυβερνήσεις αποφάσισαν τη διατήρηση των προϋπολογισμών για τις σχολικές υποδομές. Στις περισσότερες περιπτώσεις τα κίνητρα φαίνεται να πηγάζουν περισσότερο από οικονομικά κριτήρια παρά από θέληση προώθησης της παιδείας. Το αποτέλεσμα μπορεί βέβαια να ήταν θετικό για την παιδεία αλλά και ο σκοπός έχει τη σημασία του γιατί αλλιώς ο προγραμματισμός ίσως να μη γίνεται σωστά.
Η πιο σίγουρη «επένδυση» αν θέλουμε η χώρα να αναπτυχθεί και να επαναποκτήσουμε την αισιοδοξία που ανυπόμονα αναζητούμε, είναι η παιδεία. Δύσκολα θα διαφωνήσει κανείς σε αυτό. Η σχολική στέγη, το περιβάλλον δηλαδή της παιδείας είναι πλέον αποδεδειγμένα στοιχείο του μίγματος επιτυχίας της εκπαιδευτικής διαδικασίας: διδάσκοντες και μαθητές είναι πιο δεκτικοί στη μάθηση κι έχουν καλύτερες επιδόσεις όταν βρίσκονται σε ένα καθαρό, πολιτισμένο, λειτουργικό και ωραίο περιβάλλον. Υπό αυτό το πρίσμα περικοπές στα σχολικά κτίρια είναι ανεπίτρεπτες. Είναι ωστόσο διαφορετικό να προγραμματίζεται η διάθεση πόρων για τα σχολεία με γνώμονα τις αληθινές ανάγκες βάσει δημογραφικών και άλλων δεδομένων και διαφορετικό να κατασκευάζονται σχολεία για να τροφοδοτείται η αγορά των κατασκευών. Η μη αναχαίτιση της κατασκευής σχολείων θα είναι ευεργετική ούτως ή άλλως για την οικονομία. Έχει όμως αποδειχθεί λανθασμένη η μέθοδος να διατίθενται πόροι για όλους τους τομείς: περισσότερους και αρτιότερα εκπαιδευμένους εκπαιδευτικούς, καλύτερα βιβλία, πιο εντυπωσιακές υποδομές, αυξημένη χρήση της τεχνολογίας… Είναι όλες πρωτοβουλίες με τη δική τους σημασία αλλά όπως αποδεικνύει έρευνα του Stanford το 2009 η δαπάνη χρημάτων για την εκπαίδευση δεν συνεπάγεται απαραίτητα καλύτερη παιδεία όταν δεν έχουν οριστεί οι ανάλογες προτεραιότητες. Όταν στη Σαουδική Αραβία επενδύθηκαν πάνω από 10 εκ. δολάρια ΗΠΑ μόνο για ένα Δημοτικό ενώ άλλες πάγιες ανάγκες έμεναν ανεκπλήρωτες, αυτό δεν συνιστούσε πρόοδο στα σχολικά κτίρια και την παιδεία.
Στην Ελλάδα πρέπει να αποφύγουμε αυτόν τον σκόπελο: να μην αναχαιτίσουμε τις εισροές στις σχολικές υποδομές αλλά παράλληλα αυτό να γίνεται βάσει συνολικού σχεδιασμού και για τα κτίρια αλλά και για την παιδεία, το μέλλον της χώρας.
Το άρθρο δημοσιεύθηκε στην εφημερίδα Free Sunday, στις 11 Σεπτεμβρίου 2010
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου